-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (Karar Numarası : 89/14391) 11 Ağustos 1989 tarih ve 20249 numaralı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ Numarası : 91-32/5) 20 Haziran 1991 tarih ve 20907 numaralı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ Numarası : 32/7) 9 Ocak 1993 tarih ve 21460 numaralı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ Numarası : 97-32/21) 7 Kasım 1997 ve 23163 numaralı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

-Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin I/M Sayılı Merkez Bankası Genelgesi ve I-A/N Sayılı Merkez Bankası Genelgesi.

İhracat Bedellerinin Tahsili

İhracat edilen mal bedellerinin, ihracat bedelinden indirilmesine izin verilen giderlerin düşülmesinden sonra kalan net FOB tutarının fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde en az %70'inin veya tahsil süreleri istisnaları hariç 180 gün içinde tamamının yurt dışından getirilerek bir bankaya satılması zorunludur.

Ancak her bir Gümrük Beyannamesi itibariyle 50.000 ABD doları veya eşitine kadar (TL dahil) bedel alışları ile Irak, İran, Suriye ve dağılan SSCB yerine kurulan ülkelere gerçekleştirilen ihracata ilişkin mal bedellerinin yurt dışından geldiğinin tevsiki aranmaz.

TL'yle tahsil edilecek ihracatta ihracat bedellerinin tamamının tahsil edilmesi zorunludur.

İhracat Bedellerinin Tahsil Süreleri

GENEL ESASLAR

Sürelerin hesaplanmasında, işlemin yapıldığı gün hesaba katılmaz; hesaplama ertesi günden itibaren başlar. İhracat bedellerinin tahsai edildiği tarih DAB'nin düzenlendiği tarihtir.

B- TAHSİL SÜRELERİ:

1) Akreditifli ve vesaik mukabili veya mal mukabili ödeme şekilli ihracatta fiili ihraç tarihinden,

2) Konsinye ihracatta kesin satış tarihinden,

3) Yurt içinde ve dışında serbest bölge veya gümrüksüz antrepolara yapılacak ihracatta fiili ihraç tarihinden,

4) Yurt dışı fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitim tarihinden,

5) Gümrük Yönetmeliği'nin 1380'inci maddesinin 2'nci bendi gereğince GB düzenlenen Kumanya teslimlerinde fiili ihraç tarihinden,

İtibaren 180 gün içinde;

6) Hariçte İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilen malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi halinde süre bitiminden itibaren,

Hariçte İşleme Rejimi kapsamında dışında 1615 sayılı Gümrük Kanunu'nu 131. Maddesi çerçevesinde yurda getirilmek üzere geçici çıkışı yapılan malların, gümrük idarelerine verilen taahhütnamede belirtilen geri getirme süresi içinde yurt dışında satılması halinde mal bedellerinin kesin satış faturası tarihinden itibaren

90 gün içinde,

Kitap, gazete, mecmua ve pul ihracında fiili ihraç tarihinden,

-Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında kesin ihracı yapılan malların fiili ihraç tarihinden,

-Arnavutluk, Bulgaristan, İran, Polonya, Romanya ve dağılan SSCB yerine kurulan Cumhuriyetlere (EK:4) yapılan ihracatta fiili ihraç tarihinden

itibaren 365 gün içinde, (özelliği olan ihracat şekilleri dahil),

(*) 8) Kredili ihracatta, kredili satış sözleşmesinde belirtilen vadeleri izleyen, Ticari kiralama yoluyla yapılan Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca verilen izin süresinin bitiminden itibaren,

Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında geçici olarak ihraç edilen malların kesin satışı ile ticari kiralamaya konu malın kesin satışı halinde kesin satış faturası tarihinden itibaren,

30 gün içinde,

(*) 9) a) Kiracının satın alma hakkı bulunan finansal kiralama sözleşmeleri çerçevesinde yapılan ihracatta kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 30 gün içinde,

b) Kiracının satın alma hakkı bulunmayan finansal kiralama sözleşmesi çerçevesinde yapılan ihracatta yurt dışı edilen malların sözleşme süresi sonunda yurda getirilmeyerek satılması halinde süre bitiminden itibaren 90 gün içinde,

(*) 10) Yugoslavya Federal Cumhuriyeti (Sırbistan-Karadağ), Hırvatistan, Slovenya, Makedonya ve Bosna Hersek'e yapılan fiili ihraç tarihinden itibaren 270 gün içinde (özelliği olan ihracat şekilleri dahil)

İhraç veya kira bedellerinin bankalara satılması zorunludur.

(*) 11) Ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta yurt dışına gönderilen malın Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca verilen izin süresinin bitiminden itibaren 30 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur.

Alıcı firmanın yerleşik olduğu veya ihraç bedelinin geldiği ülkenin farklı olması halinde, ihraç bedelinin tahsil süresi malın "gideceği ülke" belirlenir.

İhracat bedellerinden mahsuben ödemeye izin verilen hallerde ihracat bedelleri süresi içinde tahsil edilmiş sayılır.

C- EK SÜRELER

İhracat bedellerinin süresi içinde tahsil edilerek bankalara satılmasına engel olan ve aşağıda belirtilen "mücbir sebep halleri"nde bu durumu tevsik eden belgelerle müracaat edildiği takdirde mücbir sebep hallerinin devamı müddetince kambiyo müdürlüklerince üçer aylık dönemler itibariyle ek süre verilebilir.

Aşağıda belirtilen mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde ihracat bedelinin tahsiline ilişkin ek süre talepleri hazine Müsteşarlığı'na (HM) yapılır. HM, uygun görmesi halinde bedellerin tahsil süresini uzatabileceği gibi konvertibl döviz olarak gelen bedellerin alışında uygulanacak kuru da belirleyebilir.

DIŞ TİCARETTE ÖDEME YÖNTEMLERİ

1) Peşin Ödeme

İhracat bedelinin fiili ihracattan önce tahsil edildiği ödeme şeklidir. Genellikle birbirini çok iyi tanıyan alıcı ve satıcı arasında gerçekleşip, tamamen güvene dayanmaktadır.

Peşin İhracat bedelleri;

-TL veya konvertibl bir döviz cinsi üzerinden,

-Bankalar aracılığı ile havale şeklinde,

-İthalatçı, ihracatçı veya bunlar adına hareket eden üçüncü kişilere (Türkiye'de veya dışarıda yerleşik) çek ve efektif olarak,

-Yurt dışında yerleşik kişilerin bir başkasına devredilmemek kaydıyla kredi kartları ile de tahsil edilebilir.

2) Alıcı Firma Prefinansmanı

İhraç malının üretim veya tedarik edilmesini temin için kredi olarak gönderilen, fakat fiili ihracatın yapılması anında mal bedeli haline gelen döviz veya Türk Liralarıdır.

Prefinansman hakkında da peşin bedel hükümleri uygulanmaktadır.

3) Akreditifli Ödeme

İhraç konusu malla ilgili belgelerin (sevk vesaikinin) ihracatçı tarafından kendi bankasına teslimi karşılığında mal bedellerinin tahsil edilmesine olanak sağlayan bir ödeme şeklidir.

Bu sistem diğer ödeme yöntemlerine göre daha pahalı olmasına rağmen en güvenilir olanıdır.

Her türlü alım satım işleminde olduğu gibi akreditiflerde de ihracatçı ve ithalatçı arasındaki ilk bağlantı bir Satış Sözleşmesiyle olur. Bu sözleşme alıcı ve satıcı arasındaki bir şekle bağlı olmaksızın yapılır ve sözleşmede malın cinsi, kalitesi, miktarı, fiyatı, ambalaj biçimi, ödeme şekli, malları nerede ve nasıl teslim edecekleri, teslim zamanı, taşıma konusu belirlenir.

Akreditif türleri:

a) Gayrikabilirücu akreditif
b) Kabilirücu akreditif
c) Teyitli akreditif
d) Adi akreditif
e) Rotatif akreditifler
f) Devredilen akreditifler
g) Peşin ödemeye olanak veren akreditifler
h) Karşılıklı akreditif

4) Vesaik Mukabili Ödeme

Malı temsil eden belgeler ve şart edilen diğer belgelerin amir bankaya gönderilmesi karşılığında, bedelin tahsil edilmesine olanak veren ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile bir bankanın mal bedelini tahsil ettikten sonra ithalatçıya teslim ettiği vesaik türüdür. Bu ödeme şeklinde bankaların akreditifli işlemlerde olduğunun tam tersine fazla bir sorumlulukları olmayıp, yalnızca müşterilerin vekili olarak davranırlar.

5) Mal Mukabili Ödeme

Malların ithalatçının eline geçmesinden belirli bir süre sonra tahsil edilmesi durumunda uygulanmaktadır. İhracatçının bankasının, ithalatçının bankasına vesaikin bedelsiz olarak ithalatçıya teminine dair talimat vermesi olarak meydana gelmektedir. Bu ödeme şekli kısa vadeli bir kredili ihracat sayılabilir. Tamamen, ithalatçıya güven unsuruna dayanan bir ödeme şeklidir.

6) Kabul Kredili Ödeme

Bu ödeme şekline göre gerçekleştirilecek ihracat için düzenlenen poliçeler, akreditifli, vesaik mukabili ve mal mukabili ödeme şekilleri ile ilgili usullere göre işleme tabi tutulabilir.

- VADELİ AKREDİTİFLER

Şartlarına uygun vesaikin ibrası kaydıyla, ayrıca poliçe veya bono aranmaksızın vadeli akreditiften doğan alacakların temin edilmek suretiyle yurt içindeki veya yurt dışındaki bankaya iskonto ettirilmesidir.

- EXIMBANK TARAFINDAN SİGORTA KAPSAMINA ALINMIŞ İHRACAT

Sigorta kapsamına alınmış ihracat bedeli alacakların yurt içindeki veya yurt dışındaki bankalara temlik edilmek suretiyle iskonto ettirilmesidir.

- BEDELİ GARANTİ EDİLMİŞ MAL MUKABİLİ İHRACAT

Bedel getirme sürelerini aşmayan ve yurt dışında yerleşik bir banka tarafından bedellerinin gönderilmesi garanti edilmiş bulunan mal mukabili ihracatta, ihraç bedeli alacaklıların temlik edilmek suretiyle iskonto ettirilmesidir.

- KREDİLİ İHRACAT

İhraç bedellerinin normal döviz getirme sürelerinin dışında tahsiline olanak veren bir ödeme şeklidir. Uluslararası bankacılık teamüllerine göre yapılır.

7) Özel Takas

Mal veya hizmet ihraç ve ithalinde karşılıklı tarafların aynı gerçek veya tüzel kişiler olması halinde bunların bedelleri herhangi bir para hareketi söz konusu olmaksızın kısmen veya tamamen birbiriyle takas (mahsup) edilebilmesidir.

8) Bağlı Muamele

Gümrük Birliği'ne üye ülkeler dışında üçüncü ülkelere yapılacak dış ticaret faaliyetlerinde gerektiğinde kullanılmak üzere ithal edilen mal, hizmet ve teknoloji bedelinin mal, hizmet ve teknoloji ihracıyla karşılandığı ithal veya ihraç fazlalığının döviz olarak tediye veya tahsil edildiği bir ödeme şeklidir.

9) Kiralama

Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın iznine tabidir. Kira sözleşmesi boyunca mülkiyeti kiralayanda kalan bir yatırım malının, sözleşme süresi sonundaki piyasa fiyatının altındaki bir değerle mülkiyetinin kiracıyla intikalini sağlayan bir sözleşme türüdür.

10) Faktöring

İhracat bedellerinin bir başka tahsil yöntemi de "Faktöring" dir. İhracattan doğan alacak hakkının bir faktör kuruluşa temlik edildiği faktöring işlemlerinde, yapılan anlaşma hükümlerine göre ihracatçıya rücu edilebilir ve edilmek şartına bağlı olmaksızın, ihracat bedellerinin Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatında belirlenen bedel getirme süreleri içinde tahsilinden bu kuruluşların sorumlu olmalarıdır.

(*) 15 Ocak 1998 tarih ve 98/YB-5 numaralı genelge ile değiştirilmiştir.